ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ του π.Δαμιανού Ζαφείρη

H ΠΑΛΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ, του π.Δαμιανού

Πνευματικές σημειώσεις μου

1. Ἡ πάλη μέ τόν ἑαυτό μας εἶναι μιά πορεία αὐτογνωσίας καί ὡριμότητας γιά νά γνωρίσουμε τόν ἄγνωστο κόσμο τῆς ψυχῆς μας μέ τήν ἐν Χριστῶ αὐτοκριτική, μέ τήν κρίση αὐτοσυνειδησίας μας, μέ τήν σύγκρουση μέσα μας τῆς κοσμικῆς μέ τήν πνευματική ζωή γιά νά ὁδηγηθοῦμε μέ τόν πνευματικό ἀγώνα μας στήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν,στήν ἐν Χριστῶ τελείωση, στήν ἁγιότητα τῆς ζωῆς μας.

2. Εἶναι θαυμαστό νά εἴμαστε άτάραχοι σέ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς μας. Νά μήν δίνουμε σημασία στήν κακή συμπεριφορά τοῦ ἄλλου άλλά νά θεωρούμε ὅτι κακό συμβαίνει γύρω μας ἔρχεται ἀπό τόν διάβολο. Όλους να τούς κυττᾶμε μέ άγάπη χωρίς νά ἔχουμε κακούς λογισμούς γιά τούς ἀλλους, άλλά ἡ καρδιά μας νά εἶναι μαλακή γιά νά μπορεῖ νά κυλίεται εὔκολα πρός τόν καλό χωρίς νά σκληραίνει ἀπό τήν κακία καί νά ἀγαπᾶ ομοιόμορφα όλους τους ἀνθρώπους, καλούς καί κακούς.

3. Ὅταν ὁ νοῦς εἶναι στραμμένος στόν ἑαυτό μας καί στόν Θεό δέν ὑπολογίζουμε τούς κακούς λόγους τῶν ἄλλων ἀλλά καλλιεργοῦμε τήν ψυχή μας στήν ταπείνωση μέ τήν αὐτομεμψία γιά νά διατηροῦμε τόν ἑαυτό μας σέ μιά ἐσωτερική εἰρήνη.

4. Νά ἐξετάζουμε κάθε στιγμή τί εἶναι ἐκεῖνο πού διαταράσσει τήν ἡσυχία τῆς ψυχῆς μας καί μᾶς φέρνει σέ ταραχή ψυχική. Ὁσο γινόμαστε πιό προσεκτικοί μέσα μας, μαθαίνουμε νά ἀγωνιζόμαστε καλύτερα χωρίς νά πολεμοῦμε ἄσκοπα τόν ἑαυτό μας.

5. Πολλές φορές ζητᾶμε τό δίκαιο τῶν πράξεων μας γιά νά ἀνυψώσουμε τό ἐγώ μας πού μᾶς παγιδεύει στό πάθος τῆς κενοδοξίας καί τῆς φιλαυτίας. Χρειάζεται ταπείνωση γιά νά ξεφύγουμε ἀπό τήν παγίδα τῆς ἐσωτερικῆς αὐτοπροβολῆς. Ὁ ἀγώνας στρέφεται στήν αὐτομεμψία γιά νά πολεμήσουμε τήν ἐσωτερική ὑπεροψία πού ἔρχεται μέ τήν ἐκδήλωση τῶν καλῶν ἔργων μας ὥστε νά εἶμαστε διακριτικοί σέ κάθε λογισμό πού στρέφεται στήν φιλαυτία μας.

6. Μαθαίνουμε τόν ἐαυτό μας ἀπό τά λάθη μας καί τίς ἀδικίες πού μᾶς γίνονται σέ μᾶς καί ἀγωνιζόμαστε νά νικήσουμε τά πάθη μας πού μᾶς βασανίζουν σέ στιγμές κακίας καί προσβολές τῶν ἄλλων. Πόσο ἀγώνας χρειάζεται νά εἴμαστε πάντοτε πράοι καί ἀνεξίκακοι μέ τούς ἄλλους γιά νά ποῦμε ὅτι ζοῦμε ἐν Χριστῶ και ἀγωνιζόμαστε νά κερδίζουμε τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Πόσο ἀγώνας χρειάζεται νά μήν εἴμαστε ἀπότομοι μέ τούς ἄλλους! Ἡ ψυχή νά ἀγαπᾶ τά πάντα καί νά μήν θυμώνει μέ τίποτα στόν κόσμο γιά νά μήν πολεμοῦμεθα ἐσωτερικά μέ λογισμούς ἀρνητικούς γιά τόν ἐαυτό μας καί τούς ἄλλους.

7. Ἡ γαλήνη τῆς ψυχῆς μας ἔρχεται μέ καλούς λογισμούς πού καλιεργοῦμε γιά νά ζήσουμε τήν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ, τή θεία χάρη. Μόνο ἡ ἀγάπη ὁταν βασιλεύσει μέσα μας δέν σκεπτόμαστε ἀρνητικά γιά τόν ἄλλον ἀλλά ρίχνουμε τά σφάλματα στόν ἐαυτό μας, ἔστω κι ἄν ἔχουμε δίκαιο.Ἡ ἀληθινή ἀγάπη εἶναι θυσία τοῦ ἑαυτοῦ μας γιά νά αὐξηθοῦμε πνευματικά καί νά ζήσουμε μόνο μέ ἀγάπη χωρίς ἴχνος κακίας καί ἀδιαφορίας γιά τόν ἄλλον.

8. Εὔκολα μπορεῖ νά ἔρθει ἡ θλίψη στόν εὐαίσθητο ἄνθρωπο πού περιβάλλεται ψυχικά ἀπό πόνο ἀπό τήν προσβολή τῶν ἄλλων. Ἡ ευαισθησία δέν εἶναι ἀδυναμία ψυχῆς ἀλλά δύναμη καρδιᾶς πού ἀγαπᾶ χωρίς νά πληγώνει τοῦς ἄλλους καί δίνεται μέ ἀγάπη σέ κάθε καλό ἔργο. Ὁταν στρέψουμε τήν ευαισθησία τοῦ ἑαυτοῦ μας στήν ὀμορφιά τοῦ καλοῦ πού μᾶς περιβάλλει χωρίς νά πολεμοῦμε ὅτι μᾶς ἐνοχλεῖ, γινόμαστε πιό σταθεροί στίς ἀποφάσεις μας καί πιό εἰλικρινεῖς μέ ὅτι κάνουμε στή ζωή μας. Ὁ εὐαίσθητος πολεμᾶ πολλή τόν ἑαυτό του μέχρι πού χάνει τόν ἔλεγχο τῶν πράξεων του καί στρέφεται στά ἀρνητικά τῆς ζωῆς του χωρίς νά ὑπολογίζει τήν θετική πλευρά τῆς εὐαισθησίας του. Μόνο οἱ εὐαίσθητοι μποροῦν νά ἀγαπήσουν καρδιακά καί νά δοθοῦν σέ ἔργα ἀγάπης πρός τόν πλησίον τους. Καταγίνονται σέ πράξεις ἀγάπης οἱ πιό καλωσυνάτοι ἄνθρωποι πού γεύονται τήν ὀμορφιά τῆς ἀγάπης στήν προσφορά τους χωρίς νἀ ἐξετάζουν τί δίνουν ἀλλά εὔκολα ἀπαλύνουν τόν πόνο τοῦ ἄλλου μέ τήν γλυκεῖα συντροφιά τους καί τήν μακαρία γαλήνη τῆς ψυχῆς τους.

9. Οἱ πληγές τῆς ψυχῆς μας δέν κλείνουν εὔκολα ἀπό τίς πολλές κακουχίες πού δημιουργοῦνται ἀπό κακότροπους καί ἐγωϊστικούς χαρακτῆρες ἀνθρώπων. Μόνο ἡ ἀγάπη πού αὐξάνεται μέσα μας καί διαχέεται γύρω μας ἐπουλώνονται αὐτές καί γινόμαστε πιό ἀνθεκτικοί στίς ἐπιθέσεις τῶν κακῶν καί βλοσυρῶν ἀτόμων. Ὁ πληγωμένος ἄνθρωπος γυρεύει ἀγάπη καί κατανόηση, στοργή καί εὐαισθησία γιά νά ἀπαλύνει τόν πόνο τῆς ψυχῆς του ἀπό τά πολλά κτυπήματα τῆς ζωῆς του. Ὁ πληγωμένος ψυχικά εἶναι πολύ εὐαίσθητος πού ἀναζητᾶ το δροσερό νεράκι γιά νά ξεδιψάσει. Ὅταν στρέψει τόν νοῦ καί τήν καρδιά του στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἀπλοποιήσει τήν ζωή του γίνεται πιό συνειδητός καί ἱσσοροπημένος ἐσωτερικά, διότι ἐπουλώνει εὔκολα τίς πληγές του μέ τή θεία χάρη πού τόν ἐπισκέπτεται καί θεραπεύεται ἀποτελεσματικά χωρίς κόπο καί πόνο ψυχῆς.

10. ¨Η ταπείνωση ἀσκεῖ τό νοῦ τόν καλό λογισμό καί βοηθεῖ τήν ψυχή μας νά εἶναι ἡρεμη καί γαλήνια. Ἡ ταπείνωση διορθώνει τόν κακό χαρακτῆρα μας καί ἐξευγενίζει τόν λόγο μας γιά νά φερόμαστε στόν πλησίον μας μέ ἀγάπη καί καλωσύνη χωρίς νά ζητᾶμε νά γίνεται τό δικό μας ἀλλά τοῦ ἄλλου. Ἡ απλότης τῆς ταπείνωσης φαίνεται στήν πραότητα καί στήν ἀκακία, στήν σιωπή καί στήν σωφροσύνη τοῦ λόγου. Ὁ ταπεινόφρων διδάσκει τήν ἀρετή μέ τήν ἀπλότητα τοῦ λόγου του καί μέ τόν πλοῦτο τῆς καρδιακῆς ἀγάπης του, πού γίνεται θυσία γιά νά προσφέρει τή χαρά στόν ἄλλον καί νά φανεῖ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ δι’αὐτοῦ μέ τήν καθαρή προσευχή του. Ἡ ταπείνωση εἶναι ἔργο ἐκείνων πού ἀρνήθηκαν τόν ἑαυτό μας καί ἐπιζητοῦν μέ κάθε τρόπο νά γίνουν διάκονοι τῶν ἄλλων καί νά ζοῦν τὀν Θεό στήν καρδιά τους.

11. Τό νά πολεμᾶς μέ τόν ἑαυτό σου εἶναι νά νικᾶς τό κακό μέσα σου καί νά κάνεις τό καλό στή ζωή σου. Ὁ πόλεμος εἶναι ἐσωτερικός καί ἀγωνίζεσαι νά διώχνεις κάθε πάθος ἀπό τήν ψυχή σου καί νά θέτεις τήν ἀρετή μέ σκοπό τήν ἐσωτερική εἰρήνη καί τήν κατοίκηση τῆς θείας χάριτος ὥστε νά ζεῖς τήν ἐν Χριστῶ ζωή. Ἡ προσοχή μας πρέπει νά στρέφεται νά ἀποφεύγουμε κάθε ἐγωϊσμό, κατάκριση, θυμό, ζήλεια, κακία, ραθυμία, περιέργεια ὥστε μέ τήν θέλησή μας νά κατοικήσει ἡ ἀγάπη, ἡ ταπείνωση, ἡ πίστη στόν Θεό, ἡ ὑπομονή καί ἄλλες ἀρετές. Ἡ προσεκτική μελέτη τῶν λογισμῶν μας νά γίνεται μέ αὐστηρή αὐτοκριτική σύμφωνα μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ὥστε ἡ συνείδηση μας νά μήν μᾶς ἐλέγχει σέ τίποτα. Τό σπουδαιότερο νά γίνεται ἡ προσευχή μας μέ εἰρήνη λογισμῶν καί πραότητα ψυχῆς.

12. Ἡ πάλη μέ τόν κακό ἑαυτό μας πού εἶναι τά φανερά καί κρυφά πάθη εἶναι ἐσωτερική ἄσκηση γιά νά ἐπιτύχουμε τήν κάθαρση τῶν παθῶν καί τήν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν. Ὁ ὁλος ἀγώνας γίνεται γιά νά ἀποκτήσουμε καθαρότητα καρδίας. Αὐτός ὁ ἀφανής καί διαρκής ἀγώνας χρειάζεται ταπείνωση καί πίστη στόν Θεό γιά νά μᾶς βοηθήσει ὁ Θεός νά διώξουμε ὅτι κακό ὑπάρχει μέσα μας μέ τή θεία χάρη τῶν ἱερῶν μυστηρίων τῆς ἐκκλησίας καί τήν βοήθεια καλοῦ πνευματικοῦ πού νά ἔχει καθαρθεῖ ἀπό τά πάθη καί ζεῖ καθαρή πνευματική ζωή.Ἡ ἐν Χριστῶ ζωή μας θά μᾶς ὡθήσει στήν βελτίωση τοῦ χαρακτήρα μας καί στήν ἀπόκτηση τῆς θείας χάριτος γιά νά καρποφορήσουμε πνευματικά.

13. Πόσο ἄκακοι πρέπει νά εἴμαστε στίς κακίες τῶν ἄλλων χωρίς νά ἀφήνουμε τούς λογισμούς μας νά μᾶς πολεμοῦν γιά τήν κακή στάση τῶν ἄλλων. Νά εἴμαστε δεκτικοί στήν ἀγάπη χωρίς νά εἰσέλθει σκληρότητα στήν καρδιά μας ἀλλά νά δείξουμε ἀγάπη ἀκόμη καί στούς ἐχθρούς μας μέ πληρότητα ἀνεξικακίας. Νά γινόμαστε οἰκτίρμονες στόν ἄδικο λόγο τοῦ ἄλλου καί νά σηκώνουμε κάθε προσβολή μέ ἀπλότητα καρδίας καί μέ ταπεινή προσευχή γιά νά ξεφύγουμε ἀπό τίς παγίδες τοῦ διαβόλου πού εἶναι ἡ ἀντιπάθεια καί ἡ κακολογία. Νά εἴμαστε διακριτικοί στήν ἀδυναμία τοῦ ἄλλου. Ὁταν λειτουργήσει ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μέσα μας γινόμαστε διαφορετικοί ἄνθρωποι διότι ἡ θεία χάρη μᾶς ἀφαιρεῖ κάθε πόνο ψυχῆς καί στρεφόμαστε μέ ἀγάπη σέ κάθε δύστροπο ἄνθρωπο. Ἄν δέν ἀγαπήσουμε πραγματικά τόν Ἰησοῦ Χριστό δέν μποροῦμε νά ἀγαπήσουμε ἀληθινά οὔτε τόν ἐαυτό μας , οὔτε τόν πλησίον μας.

14. Ὅταν ἔχουμε πολλή ἀγάπη μέσα μας δέν σκεπτόμαστε τό κακό πού μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι, ἀλλά κάνουμε ἐπίθεση μέ ἀγάπη στήν κακία τοὐ ἄλλου γιά νά νικήσουμε τό κακό μέσα μας καί ἀγαπᾶμε ὅλους τούς ἀνθρωπους ὁμοιόμορφα, καλούς καί κακούς. Ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης ἐξασθενεῖ κάθε κακό μέσα καί μαθαίνουμε νά πολεμοῦμε μέ ἀγάπη κάθε ἄνθρωπο πού μᾶς ἐναντιώνεται μέ κακία καί θυμό ὥστε νά δείνχουμε στό πρόσωπό μας ρό Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

15. Ἡ πάλη μέ τόν ἐαυτό μας ἀρχίζει ἀπό τήν στιγμή πού μπαίνει ἄσχημος λογισμός μέσα μας γιά τόν πλησίον μας καί ἄλλοτε ὅταν ἀμαρτάνουμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί νοιώθουμε τήν ἀπομάκρυνση Του μέ τούς ἄσχημους λογισμούς μας.Πόσο δύσκολο νά ἔχουμε καθαρή καρδιά μέ θείους λογισμούς χωρίς νά στρεφόμαστε στά γήϊνα πού εὔκολα παρασυρόμαστε σέ κατάκριση, κενοδοξία,κακία, πολυλογία, κ.ἄ. Ἡ ἐσωτερική πάλη μέ τούς λογισμούς εἶναι ἰσχυρότερος ἀπό ἐξωτερικούς πολέμους πού γίνονται διά λόγων καί ἐκτονώνεται ὁ ἄνθρωπος.Χρειάζεται μεγάλη ὐπομονή καί ἄρνηση τοῦ ἐγώ μας γιά νά διώξουμε τούς ἄσχημους λογισμούς που μᾶς βασανίζουν γιά νά εὔρουμε τήν ἐσωτερική εἰρήνη τῆς ψυχῆς μας. ἀλλά ὅταν ἀγαπήσουμε τόν Θεό μέ ὅλη τήν καρδιά μας (Μαρκ.ιβ,30), αὐξάνεται ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό καί ξεχνᾶμε τόν ἐαυτό μας καί τούς ἄλλους διότι τά πάντα θεωροῦμε ὅτι ἀνήκουν στόν Θεό. Ἡ προσευχή γίνεται καθαρότερη καί ἐλκύωμεθα ἀπό τήν θεία χάρη καί γεμίζουμε ἀπό τό φῶς τοῦ Θεοῦ.

16. Ὁ ἐσωτερικός ἀγώνας μας εἶναι ἡ πάλη μέ τούς λογισμούς ὑπερηφανείας, κενοδοξίας μέ σκοπό νά γίνουμε ταπεινόφρονες. Ὁσο ἐπιδιώκουμε τήν ταπείνωση ἀγωνιζόμαστε νά διώχθουμε κάθε κακία καί νά ωροῦμε τόν ἑαυτό μας ἀνάξιο κάθε ἔργου καί ἄξιο κάθε ἀτιμίας καί περιφρόνησης. Να προφυλάξουμε τόν ἐαυτο μας ἀπό κάθε θυμό καί κατάκριση καί νά ταπεινωνόμαστε μόνοι μας μέ τήν αὐτομεμψία γιά νά ἔρχεται πλούσια ἡ θεία χάρη μέσα μας. Νά προσέχουμε τήν καρδιά μας νά εἶναι γεμάτη ἀγάπη καί λογισμούς καθαρούς γιά νά κατοικήσει τό φῶς τοῦ Θεοῦ μέσα μας καί νά γίνουμε Χριστοφόροι καί πνευματοφόροι ἄνθρωποι.

17. Ἡ ψυχική πάλη μέ τόν ἑαυτό μας εἶναι νά πολεμοῦμε ὁτι δημιουργεῖ ἀνησυχία καί σύγχυση λογισμῶν ἀπό ἀνεπεθύμητες συγκρούσεις μέ ἄλλους ἀνθρωπους ἤ δικές μας ἐνέργειες.Ἡ ὅλη προσπάθεια μας εἶναι νά ἀποκτήσουμε ἐσωτερική εἰρήνη ψυχῆς ὥστε νά αἰσθανθοῦμε μεγαλύτερο πόθο γιά τόν Θεό μέ τήν προσευχή καί τήν ταπείνωση, μιμούμενοι τήν θεία ζωή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί νά γίνουμε , ὄπως ἦταν ὁ Χριστός μαζί μέ τούς μαθητές του καί τούς Ἰουδαίους.

18. Ἡ πνευματική πάλη μέ τόν ἑαυτό μας εἶναι νά ξεφύγουμε ἀπό τά γήϊνα καί σκεπτόμαστε τά οὐράνια. Νά ἔχουμε μιά διαρκῆ πείνα γιά τά οὐράνια ἀγαθά, ἔρωτα γιά τόν Θεό πού νά μήν τελειώνει ποτέ ἀλλά νά εἶμαστε πάντοτε διψασμένοι γιά περισσότερη ἀγάπη πρός τόν Θεό. Αὐτή ἡ πνευματική ἀγωνιστικότητα δέν τελειώνει ποτέ ἀλλά αὐξάνεται μέ τόν θεῖο πόθο πού κατέχουμε στήν καρδιά μας,ἁγιαζόμενοι ἀκατάπαυστα ἀπό τό φῶς τοῦ Θεοῦ, ἀπό τή δόξα τοῦ Θεοῦ.

19. Μέσας μας πολεμᾶ τό καλό μέ τό κακό σέ στιγμές γαλήνης καί άνησυχίας. Ἡ ἠρεμία μᾶς δείχνει τό καλό καί τό κακό πού ὑπάρχει μέσα μας καί ἄν ἐπιθυμοῦμε νά κατέχουμε τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἀγωνιζόμαστε νά διώξουμε ὅτι κακό μᾶς πολεμᾶ μέ τήν εἰλικρινῆ μετάνοια καί τήν ἐσωτερική προσευχή. Ἐνῶ σέ χρόνο ἀνησυχίας ἤ θυμοῦ φανερώνεται μέσα μας ὁ κακός ἑαυτός μας πού ἐκδηλώνεται μέ τό λόγο ἤ μέ ἀμαρτωλές ἐπιθυμίες πού πολλές φορές γίνεται πράξεις καί διαστρέφουν τήν ψυχή μας στό κακό. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στόν νοῦ μας γιά νά ἀποφύγουμε τό κακό πού ἐμφωλεύει στήν ψυχή μας και ὁ ἐσωτερικός πόλεμος αὐξάνεται ὅταν θέλουμε νά νικήσουμε ἕνα πάθος ἤ πολλά πάθη μαζί. Ὁ ἐσωτερικός ἀγώνας μας εἶναι νά ἔχουμε καθαρή συνείδηση ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὥστε μέ εἰλικρινη μετάνοια νά ὁμολογοῦμε στόν Θεό σέ τί σφάλαμε γιά δεχθοῦμε τό ἔλεος Του καί τήν ἀπέραντη ἀγάπη Του.Νά μήν ξεχνᾶμε ποτέ ὅτι ὀφείλουμε νά ζοῦμε μέσα ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί νά πορευόμαστε στήν ζωή μας μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μέ σκοπό νά ἐξαλείψουμε κάθε πάθος καί ἀμαρτία ἀπό μέσα μας γιά νά κερδίζουμε τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

20. Τό πνεῦμα τοῦ κόσμου καί τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ συγκρούονται μέσα μας σέ κάθε πράξη τῆς ζωῆς μας καί σέ κάθε λογισμό μας γιά νά ἱκανοποιήσουμε τίς καλές ἤ κακές ἐπιθυμίες μας. Ἡ ἀντίσταση στό πνεῦμα τοῦ κόσμου ὑπάρχει ὅταν ὐπερτερεῖ μέσα μας ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεόν καί μέ τήν θέληση μας καί τήν δυναμική πίστη μας πολεμοῦμε τούς πειρασμούς τοῦ κόσμου. Ἡ εὔκολη περιέργεια, ἡ ραθυμία, ἡ ἄνεση τῆς ζωῆς μας, ἡ ἀπόκτηση ὑλικῶν ἀγαθῶν πέραν τοῦ ἀναγκαίου εὔκολα παρασυρόμαστε στήν ἐκοσμίκευση μας πού γινόμαστε ἄνθρωποι μέ κοσμικό πνεῦμα. Ἐνῶ ἐκεῖνος πού ἀγωνίζεται νά ζεῖ σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ δέν ἀλλοτριώνεται μέσα στόν κόσμο ἀλλά κυριαρχεῖ μέσα του ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεόν καί ἀγαπᾶ τήν ταπείνωση, τήν ἐλεημοσύνη, τήν προσευχή, τήν μυστηριακή ζωή τῆς ἐκκλησίας , τή μελέτη τῆς ἁγίας Γραφῆς καί πατερικῶν βιβλίων καί ὁποιονδήποτε θρησκευτικό ἔντυπο γιά νά ἐνισχύεται ἡ πίστη του καί νά ξεφεύγει ἀπό τίς παγίδες τοῦ πονηροῦ καί πολλῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν του.Ἄς ἐξετάσουμε τόν ἐαυτό μας πού χωλαίνουμε ψυχικά καί πνευματικά γιά νά χαθοῦμε μέσα στήν κοσμικότητα τοῦ κόσμου ἀλλά νά στρέφουμε τόν νοῦ μας στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, στήν μετάνοια τῆς ψυχῆς μας, στόν καλό καί ἀγιο τοῦ Θεοῦ χωρίς νά στερηθοῦμε τῆς θείας χάριτος καί χάσουμε τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

21. Ἡ ἐγκράτεια τῶν ἀρετῶν καί ἡ ἀκράτεια τῶν παθῶν βασανίζουν καθημερινά τήν ψυχή μας καί τό νοῦ μας γιά νά ζήσουμε ἅγια ἤ ἁμαρτωλά. Ἡ κάθε ἀρετή μᾶς διδάσκει τό καλό τῆς ψυχῆς μας καί ὁδηγούμεθα στόν ἄριστον τῆς πνευματικῆς ζωῆς μας. Ἐνῶ τό κάθε πάθος μᾶς κατευθύνει μέ εὐκολία στό κακό χωρίς ἔλεγχο συνειδήσεως πολλές φορές διότι κυριαρχοῦν μέ δύναμη τά ἔνστικτα τῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν τῆς σάρκας , τῆς φιληδονίας, τῆς φιλαρέσκειας, τῆς ὑπερηφανείας. Ὁ ἐσωτερικός πόλεμος γίνεται ἰσχυρότερος ὄταν δέν μποροῦμε νά ἐλέγξουμε τίς κακές ἔλξεις μας πού μᾶς πολεμοῦν νά γίνουμε περισσότερο σκληρότεροι, θυμώδεις, πονηροί, σαρκικοί, ἀπειθεῖς στό καλό, καί ὑποχωρητικοί στίς κακές ἐπιθυμίες τῶν ἄλλων γιά νά δείξουμε δῆθεν τόν καλό ἐαυτό μας. Πόσες μάχες χρειάζονται νά δίνουμε καθημερινά γιά νά εἶμαστε σώφρονες καί τίμιοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί νά συναισθανόμαστε τήν ἀμαρτωλότητά μας γιά νά ταπεινωνόμαστε ἐνώπιον Του ὥστε νά ξεφεύγουμε τίς παγίδες τοῦ πονηροῦ καί τοῦ κακοῦ ἐαυτοῦ μας.

22. Ἡ ζωή καί ὁ θάνατος ἀντιμάχονται μέσα μας γιά νά ἐπικρατήσει ἐκεῖνο πού ἐπιθυμοῦμαι περισσότερο ἐσωτερικά. Ἡ ζωή δείχνει τή πορεία τῶν πράξεων μας ἄλλοτε εἶναι σκοτεινή ἀπό τίς κακές ἐπιθυμίες μας καί ἄλλοτε φωτεινή ἀπό τίς καλές πράξεις μας. Ἡ ζωή μπροστά στόν θάνατο κάμπτεται γιά νά δείξει τήν ἀδυναμία της μπροστά τήν αἰωνιότητα τῆς μετά θάνατο ζωῆς. Ὁ θάνατος δέν λογίζεται σάν ἀληθινό γεγονός, ἄν καί τόν βλέπουμε νά ζεῖ μέσα στή ζωή μας κάθε μέρα ἀπό τήν μικρή διάρκειας τῆς ἐπίγειας ζωῆς μας.Ὁ θάνατος κρύβεται μέσα στήν ἀδιαφορία μας γιά τήν αἰώνια ζωή καί ἐμφανίζεται φανερά ἐκεῖ πού δέν τόν περιμένουμε στό δρόμο μας. Ὁ θάνατος εἶναι ὁ ἀόρατος ἐπισκέπτης μας πού δέν τόν σκεπτόμαστε διότι ἔχουμε δεθεῖ μέ ὅτι βλέπουμε καί αἰσθανόμαστε γύρω μας. Ὁ θάνατος ἑνός προσφιλοῦς προσώπου ἀναταράζει τήν ψυχή μας καί τότε συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἔχουμε ὅλοι μας ἡμερομηνία λήξεως στήν ἐπί γῆς ζωῆς μας.Τό νά σκεπτόμαστε τό θάνατο θετικά μέσα ἀπό τήν πίστη στόν Θεό δίνει νόημα στή ζωή μας καί ἀναγνωρίζουμε τό ώφέλιμο τοῦ θανάτου πού δέν θρυμματίζει τήν ζωή μας ἀλλά τήν χαροποιεῖ μέ τήν προσέγγιση στήν ἀλήθεια τῆς αἰώνιας ζωῆς πού δέν εἶναι πλέον θάνατος ἀλλά ζωή στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ζωή εἶναι ὄντως ζωή ὅταν ζοῦμε κατά τὀ θέλημα τοῦ Θεοῦ χωρίς νά κινούμεθα ἀρνητικά στήν ζωή τοῦ σήμερα γιά νά μποροῦμε νά ξεφύγουμε σέ ὅτι μᾶς πολεμᾶ ὁ θάνατος τῆς ἐφήμερης ζωῆς.Ἡ ἀπλότητα τῆς ἀληθινῆς ζωῆς πού εἶναι ζωή μέ τόν Χριστό δέν πολεμᾶ τόν θάνατο τῆς πολυπλοκότητας τῆς ζωῆς μας ἀλλά ἡ ἐν Χριστῶ ζωή νικᾶ τόν θάνατο τῆς ἀρνήσεως τῆς ζωῆς μέ τήν κοινωνία μέ τόν Θεό.Ἡ πάλη τοῦ ἐαυτοῦ μας μέ τόν θάνατο καί τή ζωή ὁδηγεῖ στή σωτηρία τῆς ψυχῆς μας ἄν συνειδητοποιήσουμε ὅτι δέν ζοῦμε γι΄αὐτό πού βλέπουμε ἀλλά ζοῦμε γιά τό Θεό, τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, γιά τό καλό τοῦ ἄλλου, τότε νικᾶμε τόν θάνατο, διότι τόν προσπερνοῦμε γιά νά ζήσουμε τήν αἰώνια ζωή τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ μέσα μας ἀπό αὐτή ζωή. Τό νά κυττᾶμε τόν θάνατο κατάματα ἡ ζωή μας αὐτόματα γίνεται πιό ἁπλή χωρίς πολλά ὑλικά ἀγαθά καί γινόμαστε πιό προσιτοί στήν ἀπόκτηση τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν πού εἶναι βασικά ἡ ἀπόκτηση τῶν καρπῶν τοῦ ἀγίου Πνεύματος. «Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας» εἶναι ἡ βασική ἀρχή γιά νά ἀγγίξουμε τόν οὐράνιο θησαυρό τοῦ Θεοῦ καί νά ἀρνηθοῦμε κάθε ἐπίγειο θησαυρό πού εἶναι ξένος στήν πραγματικότητα γιά ἐκεῖνον πού ἐπιθυμεῖ τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί ὄχι τήν βασιλεία τοῦ κόσμου μέ ὅλη τήν ματαιότητα τῶν ὑλικῶν πραγμάτων.

23. Ἡ γνώση τοῦ εαυτοῦ μας ξεκινᾶ ἀπό τήν διάκριση τοῦ καλοῦ ἀπό τοῦ κακοῦ στηριζόμενη στίς ἀρετές και στήν πίστη στό Θεό. Ἡ ἐνσυνείδητη κοινωνία μέ τόν ἑαυτό μας φέρνει τόν Θεό κοντά μας καί ἀναγνωρίζουμε τίς ἀδυναμίες μας καί τά πάθη μας που αὐτά πολεμοῦν τήν ἀλήθεια τῆς ζωῆς μας. Δέν μποροῦμε νά πειθαρχήσουμε τόν ἑαυτό μας .ἄν δέν κατανοήσουμε τά λάθη μας που μᾶς φέρνουν ἀντιμέτωπους μέ τό ψέμα τῆς ζωῆς μας. Ἀλήθεια καί ψέμα μέσα μας διχάζουν τόν ἐσωτερικό κόσμο μας πού δέν μποροῦμε νά ξεπεράσουμε τά ἐμπόδια γιά ἀληθινή αὐτογνωσία. Ἡ πίστη στόν Θεό πού συμβαδίζει μέ τήν ὀλοκλήρωση τῶν ἀρετῶν καθοδηγοῦν τόν ἑαυτό μας νά ἐπιτύχει τήν βαθειά ἐσωτερική ἀναγέννηση τῆς ὑπάρξεως μας ὥστε νά πορευθοῦμε στό κόσμο τοῦ φωτός πού ἐκεῖ ἐπικρατεῖ ἡ ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. Γι’αὐτό ὅταν ταυτισθεῖ ἡ ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἀλήθεια τοῦ ἑαυτοῦ μας τότε ἔχουμε φθάσει στήν πλήρότητα τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου μας, στήν χαρά τῆς ἀληθινῆς ζωῆς μας, στήν εὐτυχία τῆς καθημερινῆς ζωῆς μας. Ἡ ἀλήθεια εἶναι τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖνος πού ζεῖ μέσα στό φῶς τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀληθινός μέ τόν ἑαυτό του καί γνωρίζει οὐσιαστικά τόν ἑαυτό του διά μέσου τῆς γνώσης τοῦ Θεοῦ.Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας δέν ἀρκεῖ νά εὕρουμε τά πάθη καί τίς ἀδυναμίες μας ἀλλά τό σημαντικό μά ἐπικοινωνοῦμε μέ τόν Θεό διά νά γνωρίσουμε τήν ἀγάπη του καί νά τήν δεχθοῦμε στήν καρδιά μας ὥστε μέ ταπείνωση νά μπορέσουμε νά ἐξέλθουμε ἀπό τό σκοτάδι τοῦ κόσμου μας καί νά ὁδηγηθοῦμε στό φῶς τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ πού μας δείχνει τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς μας.